Salaam Alaikum,
Translator's note:
I have not seen this treatise translated yet. I believe that this will answer the questions that many Shias and Sunnis wonder about pleasure marriage. In the Shia mosque from the imam, as well as from local Shiite leaders, I remember hearing that "mutah is not for sexual gratification, its purpose is to allow couples to meet and for helping elderly widows." I hope that this translation will allow English-speaking Shias and non-Shias to understand the concept, purpose, and basic jurisprudence of temporary marriage.
I apologize for any translative errors. Although Farsi is my first language, I speak English better. One benefit to the Farsi translation is that it included extra details, such as explanations, not present in the original Arabic. If an error is spotted, or you recommend an improvement, feel free to share it down below.
Background:
Kitab al-Mutah or Risala al-Mutah is a collection of narrations from the pure and infallible Ahlul Bayt pertaining to mutah, otherwise known as pleasure marriage and temporary marriage. It was written by Sheikh Mufid (336-413 AH), a celebrated theologian of the fourth century.
Sheikh Mufid wrote this book during the Buyid period when Shiites came to power and Shia scholars became free to write and preach without fear of governmental infringement. He wrote many books detailing Shia aqeeda and fiqh. He greatly served Shi’ism and, according to Shiites, he brought the sect closer to the teachings of the Ahlul Bayt.
The only sect to allow mutah is the Twelver Shia sect, all other Islamic sects consider it forbidden, such as the Sunnis, Zaydis, Ismailis, and Ibadis. This booklet was intended to reflect Twelver hadiths and interpretations of certain Quranic verses so that it may favor mutah. In fact, mutah is considered necessary for the wellbeing of the Islamic community.
A unique aspect of this book is that it is hadith-based. Chains and their links to the Imams are mentioned. This makes the hadiths in the book twice as authentic.
This post is about the 43 hadiths pertaining to mutah by Sheikh Mufid. Some ayatullahs have weakened some of the following narrations. However, we shall be examing the hadiths of Sheikh Mufid.
The narrations:
1_ عن أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه، عن أبیه، عن سعد بن عبد الله، عن أحمد بن محمد بن عیسی، عن ابن أبی عمیر، عن هشام بن سالم، عن أبی عبد الله علیه السلام قال: یستحب للرجل أن یتزوج المتعة و ما احب للرجل منکم أن یخرج من الدنیا حتی یتزوج المتعة و لو مرة. امام صادق علیهالسلام فرمودند: مستحب است بر هر کس که متعه (ازدواج موقت) کند و دوست ندارم که فردی از شما از دنیا برود، مگر اینکه یک مرتبه هم شده متعه کند.
Imam Sadiq (a) said: “It is mustahab for every individual to perform mutah, and I dislike for one of you (Shias) to leave this world without having performed it at least once.”
2 _ و بهذا الاسناد عن ابن عیسی المذکور عن بکر بن محمد، عن الصادق علیه السلام حیث سئل عن المتعة فقال: أکره للرجل أن یخرج من الدنیا و قد بقیت خلة من خلال رسول الله صلی الله علیه و آله سلم لم تقض.
از امام صادق علیهالسلام درباره متعه (ازدواج موقت) سؤال شد. حضرت فرمودند: دوست ندارم فردی از شما از دنیا برود و این سنت پیامبر صلی الله علیه و آله را عمل نکرده باشد.
[/b]A question about mutah was asked to Imam Sadiq (a). Imam said: “I dislike for one of you (Shias) to leave this world without having performed this sunnah of the Prophet (s).”
3 _ و بالاسناد عن ابن عیسی، عن ابن الحجاج، عن العلا، عن محمد ابن مسلم، عن أبی عبد الله علیه السلام أنه قال لی: تمتعت؟ قلت: لا، قال: لا تخرج من الدنیا حتی تحیی السنة.
محمد بن مسلم گفت: امام صادق علیه السلام به من فرمودند: آیا تا به حال متعه (ازدواج موقت) کرده ای؟ عرض کردم: نه، حضرت فرمود: از دنیا نروی تا اینکه سنت پیامبر صلی الله علیه و آله را عمل کرده باشی.
Muhammad b. Muslim said - Imam Sadiq (a) asked me: “Have you performed mutah yet?” I responded “no.” Imam informed me: “Do not leave this world without having performed this sunnah of the Prophet (s).”
4 _ و بهذا الاسناد عن أحمد بن محمد، عن ابن أشیم، عن مروان بن مسلم عن إسماعیل بن الفضل الهاشمی قال: قال لی أبو عبد الله علیه السلام: تمتعت منذ خرجت من أهلک؟ قلت: لکثرة من معی من الطروقة أغنانی الله عنها قال: و إن کنت مستغنیا فإنی احب أن تحیی سنة رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم.
اسماعیل هاشمی گفت: امام صادق علیه السلام به من فرمودند: آیا از وقتی که از کنار همسر خود بیرون آمدهای متعه (ازدواج موقت) کرده ای؟ عرض کردم: به جهت دوستان و همراهانی که با من هستند [و من با آنها سرگرمم] خداوند مرا از متعه بی نیاز کرده است، حضرت فرمودند: اگر چه بی نیاز هستی؛ اما من دوست دارم که سنت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را زنده بدارید.
Ismail Hashimi said - Imam Sadiq (a) asked me: “Upon leaving the company of your wife, have you conducted mutah?” I responded, “No, since my friends and companions accompany me (they entertain me while I am out), Allah has made me needless of mutah.” Imam said: “Even though you are needless, I like that you keep this sunnah of the Prophet (s) alive.”
5 _ و بالاسناد عن أحمد بن محمد بن خالد، عن سعد بن سعد، عن إسماعیل الجعفی قال: قال أبو عبد الله علیه السلام یا إسماعیل تمتعت العام؟ قلت: نعم، قال: لا أعنی متعة الحج، قلت: فما؟ قال: متعة النساء، قال قلت: فی جاریة بربریة فارهة قال: قد قیل یا إسماعیل تمتع بما وجدت و لو سندیة.
اسماعیل جعفی میگوید: امام صادق علیه السلام به من فرمودند: ای اسماعیل امسال متعه داشتی؟ عرض کردم بله، حضرت فرمودند: مقصودم حج تمتع نیست. عرض کردم: پس مقصود شما چیست؟ حضرت فرمودند: متعه و ازدواج موقت را میگویم. عرض کردم: اگر دختری بربری و جوان باشد چه طور؟ حضرت فرمودند: حرف گفته شد، ای اسماعیل صیغه کن با هر چه که یافتی اگر چه زن سندی باشد.
Ismail Jufi says - Imam Sadiq (a) asked me, “O Ismail, have you contracted mutah this year?” I responded with “yes.” Imam said: “I do not mean hajj tamatu.” I asked, “Then what do you mean?” Imam said: “I mean temporary/pleasure marriage.” I asked, “How about with a pretty barbarian?” Imam said: “The statement was said, O Ismail perform mutah whoever you find, even if she be a Sindhi.”
6 _ و بهذا الاسناد عن أحمد بن محمد بن عیسی، عن علی بن أبی حمزة البطاینی، عن أبی بصیر قال: دخلت علی أبی عبد الله علیه السلام فقال: یا أبا محمد تمتعت منذ خرجت من أهلک بشئ من النساء؟ قال: لا، قال: و لم؟ قلت: ما معی من النفقة یقصر عن ذلک، قال: فأمر لی بدینار و قال: أقسمت علیک إن صرت إلی منزلک حتی تفعل، قال: ففعلت.
ابی بصیر میگوید: خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم، حضرت از من سؤال فرمودند: آیا از وقتی که از کنار همسرت بیرون آمده ای صیغه کردهای؟ عرض کردم: نه، حضرت فرمود: برای چه؟ عرض کردم: پولم کم بود و به این کار نمیرسید. حضرت مقدار پولی را امر کرده، به من دادند و مرا قسم داده که به منزل نروی مگر اینکه به صیغه عمل کرده باشی، ابن بصیر گفت: همین کار را کردم.Abu Basir says - I went to serve the Imam and he asked me: “Since leaving the company of your wife, have you conducted mutah?” I responded “no.” Imam said: “Why not?” I said, “I was low on cash and I could not perform mutah.” The Imam then gave me a handful of cash and made me promise that I would not return home until I contract mutah. That is exactly what I did.
7 _ و بهذا الاسناد عن أحمد بن محمد بن عیسی، عن محمد بن الحسن، عن محمد بن عبد الله، عن صالح بن عقبة، عن أبیه، عن الباقر علیه السلام قال: قلت: للتمتع ثواب؟ قال: إن کان یرید بذلک الله عزوجل وخلافا لفلان لم یکلمها کلمة إلا کتب الله له حسنة، وإذا دنا منها غفر الله له بذلک ذنبا، فإذا اغتسل غفر الله له بعدد ما مر الماء علی شعره، قال: قلت: بعدد الشعر؟ قال: نعم بعدد الشعر.
عقبه میگوید: از امام باقر علیه السلام سؤال کردم: متعه و ازدواج موقت کردن ثواب دارد؟ حضرت فرمودند: اگر به نیت رضای خدا و مخالفت با فلان [عمر] باشد، بله، هیچ حرفی با او نمیگوید مگر برای او حسنه ای نوشته میشود. وقتی با او هم آغوش میشود. خدا برای آن کار، گناهش را میآمرزد. وقتی غسل میکند خدا گناهانش را به عدد موهایی که آب بر آن ریخته میشود می آمرزد عرض کردم: به عدد موهای بدنش؟! فرمود: بلی، به عدد موهایی که در بدن دارد.Uqba says - I asked Imam Baqir (a), “Does contracting mutah have thawab (reward)?” The Imam responded: “If it is done with the intent of pleasing Allah and opposing fulan (Umar ibn Khattab), then of course, nothing is said except that goodness is written for him. When both individuals are embraced/hugging (sexual intercourse), Allah forgives his sin. And when he does ghusl, Allah forgives him by the amount of hairs wetted by the water.” I asked: “By the amount of hairs?!” Imam responded: “Yes, the amount of hairs on the body.”
8 _ و بهذا الاسناد، عن أحمد بن محمد بن الحسن، عن موسی بن سعدان عن عبد الله بن القاسم، عن عبد الله بن سنان، عن الصادق علیه السلام قال: إن الله عزوجل حرم علی شیعتنا المسکر من کل شراب، وعوضهم عن ذلک المتعة.
عبدالله بن سنان میگوید: امام صادق علیه السلام فرمودند: خدا شراب و مسکرات را بر شیعیان ما حرام کرده، در عوض آنها، متعه را برای آنها قرار داده است.Abdullah ibn Sinan says - Imam Sadiq (a) stated: “Allah made intoxicants haram for my Shias, in place of them, He gave us mutah.”
9 _ و بهذا الاسناد، عن أحمد بن علی ( کذا ) عن الباقر علیه السلام قال: قال رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم: أسری بی إلی السماء لحقنی جبرئیل فقال: یا محمد إن الله عزوجل یقول: إنی قد غفرت للمتمتعین من النساء.
از امام باقر علیه السلام است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: وقتی خدا مرا به آسمان بالا برد جبرئیل با من بود و او به من گفت: ای محمد، خدا میفرماید: متعه کنندگان مورد غفران و آمرزش من هستند.From Imam Baqir (a) from the Prophet (s) - When Allah brought me to the highest heaven, Gabriel was with me and said, “O Muhammad, Allah says that ‘Mutah-doers are within my my forgiveness and pardon’.”
10 _ و بهذا الاسناد، عن أحمد بن محمد، عن موسی بن علی بن محمد الهمدانی، عن رجل سماه، عن أبی عبد الله علیه السلام قال: ما من رجل تمتع ثم اغتسل إلا خلق الله من کل قطرة تقطر منه سبعین ملکا یستغفرون له إلی یوم القیامة ویلعنون متجنبها إلی أن تقوم الساعة، وهذا قلیل من کثیر فی هذا المعنی.
موسی همدانی از فردی که نام آن را برد نقل میکند که: امام صادق علیه السلام فرمودند: هیچ متعه (ازدواج موقت) کننده ای نیست، مگر اینکه وقتی غسل میکند، خدا برای هر قطره آبی که بر او میریزد، هفتاد فرشته میآفریند که تا روز قیامت برای او استغفار کنند و بر کسی که مانع ازدواج موقت شد و از آن جلوگیری کرد، لعنت بفرستند. تازه این قدری از ثواب متعه (ازدواج موقت) و گناه مانع آن میباشد.Musa Hamdani from a person he named says that - Imam Sadiq (a) said: “No mutah-doer exists except that when he does ghusl, seventy angels are created for every hair that is wetted in order to pray for his forgiveness until the day of judgement. And anyone who neglects mutah and prevents it for himself is cursed by them until the final hour. This is the (big) thawab of performing mutah and the (big) sin of neglecting it.”
11 _ و بهذا الاسناد، عن ابن قولویه، عن محمد بن یعقوب، عن محمد ابن یحیی، عن أحمد بن محمد، عن علی بن الحکم، عن بشر بن حمزة، عن رجل من قریش قال: بعثت إلی ابنة عمة لی لها مال کثیر: قد عرفت کثرة من یخطبنی من الرجال ولم ازوجهم نفسی وما بعثت إلیک رغبة فی الرجال غیر أنه بلغنی أن المتعة أحلها الله فی کتابه وسنها رسول الله صلی علیه وآله وسلم فی سنته فحرمها عمر فأحببت أن اطیع الله ورسوله وأعصی عمر فتزوجنی متعة، فقلت لها: حتی أدخل علی أبی جعفر علیه السلام فأستشیره. فدخلت فاستشرته فقال: افعل.
بشر بن همزه میگوید: در زمان امام باقر علیه السلام یکی از رجال قریش به من گفت: دختر عموی من که دارای مال بسیار بود دنبال من فرستاده، پیام داد: که تو میدانی چقدر برای من خواستگار آمده و من همه را جواب رد داده ام، زیرا نیازی به ازدواج ندارم، اما شنیده ام که خدا متعه (ازدواج موقت) و ازدواج موقت را در کتاب خود حلال دانسته و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آن را جزء سنت خود قرار داده است، اما عمر از آن جلوگیری کرده و حرام دانسته و من میخواهم صیغه تو شوم تا در این عمل اطاعت خدا و رسول کرده و با عمر مخالفت کرده باشم، به او گفتم: اجازه بده، خدمت امام باقر علیه السلام برسم و از او سؤال کنم. خدمت حضرت رسیده، مشاوره کردم، حضرت فرمود: قبول کن و عمل کن.Bashr ibn Hamza says - In the time of Imam Baqir (a), one of Qureishi men told me, “The daughter of my paternal uncle who was blessed with much wealth sent me a letter.” It stated, “You know how many suitors have come to me, and I have rejected them all, because I do not need marriage. However, I have heard that Allah has made mutah halal in his book and that the Prophet (s) made it a sunnah, though Umar ibn Khattab banned it. I want to perform mutah with you so that I follow the command of Allah and the Prophet (s) and so that I defy Umar ibn Khattab.” I said, “Let me ask Imam Baqir (a) about it.” Imam said: “Accept it and conduct it.”
12 _ و بهذا الاسناد إلی ابن یعقوب، عن علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن محبوب، عن علی السائی قال: قلت لابی الحسن علیه السلام إنی کنت أتزوج المتعة فکرهتها وسئمتها ( وتشأمت بها ن ل ) فأعطیت الله عزوجل عهدا بین الرکن والمقام وجعلت علی کذا نذرا وصیاما أن لا أتزوجها ثم إن ذلک شق علی وندمت علی یمینی ولم یکن بیدی من القوة ما أتزوج فی العلانیة قال: فقال لی: عاهدت الله أن لا تطیعه والله لئن لم تطعه لتعصینه.
علی سائی میگوید: به امام رضا علیه السلام عرض کردم من متعه میکردم و از این کار خسته شدم، بدم آمد، زشت میدیدم، از این رو با خدای خودم بین رکن و مقام عهد کردم و نذر بستم که دیگر ازدواج موقت نکنم و اگر رغبت پیدا کردم فلان قدر مال بدهم و روزه بگیرم. ولی بعد پشیمان شدم؛ زیرا برایم سخت شد. برای این که وضعم جوری نبود که بتوانم همسر اختیار کنم، حضرت فرمودند: با خدا عهد کرده ای که اطاعتش نکنی؟ به خدا قسم اگر اطاعتش نکنی معصیت کار خواهی بود.
[یعنی عهد و نذر تو باطل است؛ زیرا عمل به نذر و عهد باید از ترک آن ترجیح داشته و بهتر باشد یا حداقل نباید مرجوح و گناه باشد و این نذر، تو را به گناه میاندازد و لذا عمل به آن نذر لازم نیست.] Ali Sayi says - I told Imam Reda (a) about my history with mutah. I used to perform it, but I became tired of it and it began to disgust me, I viewed it as abominble. I vowed and made a nazar to not do it again and if I fail, to donate to charity and fast. But afterwards I became regretful, because it became difficult. Since my state wasn’t good enough to get married. Imam asked: “You made a promise to Allah to disobey Him? By Allah, if you do not follow Him, you will be a sinner.” (Meaning that the promise and nazar is batil, it is unpermitted to abandon an Islamic practice. Doing so is a sin, and thus implementing the nazar or promise is unnecessary.)
13 _ و روی بإسناده إلی ابن قولویه، عن علی بن حاتم، عن أحمد بن إدریس، عن أحمد بن محمد بن عیسی، عن السری، عن الحسن بن علی بن یقطین قال: قال أبو الحسن موسی بن جعفر علیه السلام: أدنی ما یجزی من القول أن یقول: أتزوجک متعة علی کتاب الله وسنة نبیه صلی علیه وآله وسلم بکذا وکذا إلی کذا.
حسن بن علی بن یقطین میگوید: امام موسی بن جعفر علیه السلام فرمودند: کوتاه ترین عبارت عقد ازدواج موقت این است که مرد به زن بگوید: «اتزوجک متعة علی کتاب الله و سنة نبیه بکذا و کذا الی کذا» یعنی مرد بگوید: آیا به عقد ازدواج موقت من درمی آیی به حکم کتاب خدا و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله به فلان مبلغ و فلان مدت؟ و زن بگوید: بله کافی است. [اگر خود زن و مرد بخواهند صیغه ازدواج موقت را بخوانند بعد از آن که مدت و مهر را معین کردند چنانچه زن بگوید: «زوجتک نفسی فی المدة المعلومة علی المهر المعلوم» بعد بدون فاصله مرد بگوید: «قَبِلْتُ» صحیح است]Hasan b. Ali b. Yaqtin says - Imam Musa (a) said: “The shortest phrase for mutah is when the man says this… meaning ‘Do you accept this muta contract for x time period and x dowry?’ the woman says ‘Yes, it is sufficient.’” (If the man and woman want to do mutah after determining the dowry and time period, the woman says … and the man says …, then the contract is valid.)
14 _ و بالاسناد إلی أحمد بن محمد بن عیسی، عن رجاله مرفوعا إلی الائمة علیهم السلام منهم محمد بن مسلم قال: قال أبو عبد الله علیه السلام: لا بأس بتزویج البکر إذا رضیت من غیر إذن أبیها. وجمیل بن دراج حیث سأل الصادق علیه السلام عن التمتع بالبکر قال: لا بأس أن یتمتع بالبکر ما لم یفض إلیها کراهیة العیب علی أهلها.
محمد بن مسلم میگوید: امام صادق علیه السلام فرمودند: عیب ندارد اگر دختر باکره را بدون اجازه ولی صیغه کنی به شرطی که خود او راضی باشد. امام صادق علیه السلام در جواب جمیل بن دراج که سؤال کرده بود: آیا میشود دختر باکره را صیغه کرد؟ حضرت فرمودند: اشکال ندارد ولی مواظب باشی بر او دخول نکنی زیرا عیب بر او و قوم او می باشد.Muhammad b. Muslim says - Imam Sadiq (a) said: “There is no shame in a virgin woman contracting mutah without the permission of her wali as long as she is content.” Jamil b. Daraj asked, “Is it possible to do mutah with a virgin?” Imam replied: “No problem, just be careful not to ‘enter’ her because that is shameful for her and her tribe.”
15 _ و بالاسناد، عن أحمد بن محمد بن عیسی رواه عن ابن محبوب، عن جمیل بن دراج، عمن رواه، عن أبی عبد الله علیه السلام قال: لا یکون متعة إلا بأمرین أجل مسمی وأجر مسمی.
امام صادق علیه السلام فرمودند: عقد ازدواج موقت واقع نمی شود مگر به دو چیز، به تعیین اجرت و تعیین مدت. Imam Sadiq (a) said: “Muta needs two things to occur, the determining of a wage and time period.”
16 _ و عن محمد بن مسلم الثقفی، عن أبی عبد الله علیه السلام حیث سأله کم المهر فی المتعة؟ قال: ما تراضیا علیه إلی ما شاءا من الاجل.
محمد بن مسلم ثقفی نقل می کند: وقتی از امام صادق علیه السلام سؤال شد: مقدار مهر در ازدواج موقت چقدر باید باشد؟ حضرت فرمودند: هر چه که هر دو به آن راضی شوند و به هر مقدار مدتی که خود قرار گذاشته باشند.Muhammad b. Muslim Thaqafa said - It was asked from Imam Sadiq (a), “How much should the dowry for muta be?” Imam replied: “However much pleases both parties, and whatever is considered appropriate compensation.”
17 _ و عن محمد بن نعمان الاحول قال: قلت لابی عبد الله علیه السلام: ما أدنی ما یتزوج به المنمتع؟ قال: بکف من بر.
محمد بن نعمان احول می گوید: از امام صادق علیه السلام سؤال کردم: کمترین چیزی که می شود مبلغ مهر باشد چقدر است؟ حضرت فرمودند: حتی یک کف دست گندم هم می شود مهر باشد.Muhammad b. Numan Ahwal says - It was asked from Imam Sadiq (a), “What is the least possible amount possible to give for mutah?” Imam responded: “Even a handful of wheat is sufficient dowry.”
18 _ و عن هشام بن سالم، عن الصادق علیه السلام عن الادنی فی المتعة، قال: سواک یعض علیه.
هشام بن سالم از امام صادق علیه السلام آورده است که: چیز کمی مثل چوب مسواک را هم می شود مهر قرار داد. Hisham b. Salim narrates from Imam Sadiq (a): “As little as a miswak stick is permitted to give for dowry.”
19 _ و عن أبی بصیر عن الصادق علیه السلام فی المتعة یجزیها الدرهم فما فوقه.
ابی بصیر از امام صادق علیه السلام نقل می کند: مهر متعه می تواند به مقدار یک درهم و بالاتر باشد.Ibn Basir narrates from Imam Sadiq (a): “The dowry for mutah can be the amount of one dirham and more.”
20 _ و عن أبی بصیر عنه علیه السلام کف من طعام أو دقیق أو سویق أو تمر.
ابی بصیر از امام صادق علیه السلام نقل می کند: مهر متعه می تواند مشتی گندم یا آرد یا خمیر یا خرما باشد.Ibn Basir narrates from Imam Sadiq (a): “The dowry of mutah can be a handful of wheat or flour or dough or dates.”
21 _ و عن ابن بکار، عن أبی عبد الله علیه السلام فی الرجل یلقی المرأة فیقول لها تزوجینی نفسک شهرا ولا یسمی الشهر بعینه، ثم یمضی فبلغها بعد سنین فقال: له شهره إن کان سماه فان لم یکن سماه فلا سبیل له علیها.
ابن بکار از امام صادق علیه السلام سؤال می کند درباره مردی که به زنی می گوید: یک ماه خود را به صیغه من درآور و زن قبول می کند. بعد از چند سال که از آن گفتگو گذشته دوباره زن را می بیند. آیا می تواند آن یک ماه را که معین نکرده بودند بدون عقد مجدد همان ایام به حساب آورند؟ حضرت فرمودند: اگر مقصود از آن یک ماه همان چند سال بعد بوده درست است و اگر آن یک ماه را معین نکرده باشند عقد درست نیست. [یعنی مدت عقد باید در هنگام خواندن عقد معلوم باشد]Ibn Bakar asks Imam Sadiq (a) about a man who tells a woman, “Come to me for mutah for month,” to which the woman agrees. After a few years from this exchange, the man sees the woman. “Is it possible to perform mutah with such a woman without marriage because of the verbal agreement made years ago?” Imam responds: “If he means that a specific month was agreed upon years ago then it is valid, but if the month was not specified then it is ninvalid. (Meaning that the time must be decided upon during the verbal agreement of mutah.)
22 _ و عن ابن قولویه، عن علی بن حاتم، عن أحمد بن إدریس، عن ابن عیسی، عن ابن محبوب، عن محمد بن الفضل، عن الحارث بن المغیرة أنه سأل أبا عبد الله علیه السلام: هل یجزی فی المتعة رجل وامرأتان؟ قال: نعم ویجزیه رجل واحد وإنما ذاک لمکان البراءة ولئلا تقول فی نفسها هو فجور.
[/b]
حارث بن مغیره از امام صادق علیه السلام سؤال می کند: آیا شاهد در عقد ازدواج موقت یک مرد و دو زن کافی است. حضرت فرمودند: بله، یک مرد هم شاهد عقد باشد کافی است. و این برای آن است که زن از موضع اتهام خود را دور بداند و پیش خود نگوید که این گناه است. [اصلا در عقد ازدواج موقت شاهد لازم نیست و لذا امام یک شاهد مرد را کافی دانسته و آن را هم برای آرامش روان زن لازم می دانند و لزوم شاهد یک حکم شرعی نیست]Harith b. Mughira asked Imam Sadiq (a) - “Is one man and two women sufficient for the mutah contract to occur?” Imam responded: “Yes, one man is sufficient. This is so that women do not feel uncomfortable and consider it something bad. (It is necessary for the psychological peace of the woman. A witness is not required.)
23 _ و بهذا الاسناد، عن أحمد بن محمد بن عیسی، عن علی بن الحکم و محسن، عن أبان، عن زرارة، عن حمران، عن أبی عبد الله علیه السلام قال: قلت: أتزوج المتعة بغیر شهود؟ قال: لا، إلا أن تکون مثلک.
حمران می گوید: از امام صادق علیه السلام سؤال کردم: آیا صیغه متعه را بدون شاهد و دو نفری زن و مرد میان خود می توانند بخوانند؟ حضرت فرمودند: نه مگر افرادی مثل تو باشند. [افرادی مثل تو باشند؛ یعنی: مؤمن، متقی و مواظب حلال و حرام باشند و این را هم برای احراز از فتنه، تهمت و گرفتاری می فرمایند و گرنه حتی در عقد دائم هم شاهد مستحب است چه برسد به عقد موقت]Himran says, I asked Imam Sadiq (a), “Is mutah without a witness allowed?” Imam replied: “Not if they are are like you.” (Meaning mumin and pious like you so that their is no gossip and fitna within the communinity, even though witnesses for neither mutah nor nikah is necessary.)
24 _ و عن ابن قولویه، عن أبیه، عن سعد، عن ابن عیسی، عن محمد ابن خالد، عن القاسم بن عروة، عن عبد الحمید، عن محمد بن مسلم فی المتعة قال: لیس من الاربع لانها لا تطلق ولا ترث.
در ازدواج موقت طلاق لازم نیست، به محض تمام شدن مدت از همدیگر جدا میشوند.
زن به عقد ازدواج موقت جزء چهار زن عقد دائم نمی باشد؛ زیرا متعه ارث و طلاق ندارد.Divorce is unnecessary in mutah, they merely separate once the time expires. The mutah woman is not considered part of the four wives, it has no inheritance nor divorce.
25 _ و عن حماد بن عیسی قال: سئل الصادق علیه السلام عن المتعة هی من الاربعة؟ قال: لا و لا من السبعین.
حماد بن عیسی از امام صادق علیه السلام سؤال می کند: آیا صیغه جزء چهار زن می باشد؟ حضرت فرمودند: نه از چهار حساب می شود و نه از هفتاد تا [یعنی عقد موقت عدد ندارد]Hamad b. Isa asked Imam Sadiq (a) - “Is a mutah woman counted as one of the four wives?” Imam responded: “No, she is not counted as one of the four, nor of 70.” (Meaning that there is no cap to mutah ladies.)
26 _ و عن أبی بصیر أنه ذکر للصادق علیه السلام المتعة هل هی من الاربع؟ فقال: تزوج منهن ألفا.
ابی بصیر می گوید: از امام صادق علیه السلام سوال کردم: آیا متعه از چهار زنی است که مرد می تواند بگیرد؟ حضرت فرمودند: هزار تا زن را هم در یک زمان می توانی به ازدواج موقت خود دربیاری.Abu Basir says - I asked Imam Sadiq (a), “Is a mutah woman a part of the four wives a man may have?” Imam responded: “You can have a thousand mutahs at once if you want.”
27 _ و عن عمر بن اذینة قال: قلت لابی عبد الله علیه السلام.... و البزنطی، عن أبی الحسن علیه السلام أنها من الاربع.
در روایتی از امام صادق علیه السلام و امام کاظم علیه السلام آمده که: از چهار تا می باشد؛ ولی این روایت حمل به تقیه می شود؛ زیرا کثرت روایات به حد تواتر است و یقین آور است.Imam Sadiq and Kazim (a) said: “A mutah woman is counted among the four wives.” But this is taqiyya, in fact, the hadiths, on the contrary, are mutawattir and bring certainty.
28 _ و عن محمد بن فضل، عن أبی الحسن علیه السلام فی المرأة الحسناء الفاجرة هل یجوز للرجل أن یتمتع بها یوما أو أکثر؟ قال: إذا کانت مشهورة بالزنا فلا یتمتع بها و لا ینکحها.
محمد بن مفضل از امام کاظم علیه السلام سوال کرد: آیا می شود زن زیبا که فاجره و زانی است را یک روز یا دو روز صیغه کرد؟ حضرت فرمودند: اگر مشهور به زنا است آن را متعه نکن و با او ازدواج نکن.Muhammad b. Muhaddal asked Imam Kazim (a), “Is it allowed to do mutah with a pretty whore for a day or two?” Imam responded: “If it is well-known that she is promiscuous, do not do mutah with her nor marry her.”
29 _ و عن الحسن بن جریر قال: سألت أبا عبد الله علیه السلام فی المرأة تزنی علیها أیتمتع بها؟ قال: أرأیت ذلک؟ قلت: لا، ولکنها ترمی به قال: نعم یتمتع بها علی أنک تغادر و تغلق بابک.
حسن بن جریر می گوید: از امام صادق علیه السلام سوال کردم: آیا با زن زناکار می شود ازدواج موقت کرد؟ حضرت فرمودند: خودت دیدی که زنا می دهد؟ گفتم نه، مردم می گویند، حضرت فرمودند: عیبی ندارد، می توانی آن را صیغه کنی؛ ولی او را حفظ کن، ببر در خانه در را به روی او ببند.Hassan b. Jurayr says - I asked Imam Sadiq (a), “Is mutah with a whore allowed?” Imam responded: “Did you see her fornicate?” I responded, “no, people say.” Imam responded: “There is no problem in it, you may contract mutah with her, but save her, bring her home and close the door on her.”
30 _ و عن الحسن أیضا، عن الصادق علیه السلام فی المرأة الفاجرة هل یحل تزویجها؟ قال: نعم، إذا هو اجتنبها حتی تنقضی عدتها باستبراء رحمها من ماء الفجور فله أن یتزوجها بعد أن یقف علی توبتها.
حسن می گوید: از امام صادق علیه السلام سوال کردم: آیا جایز است با زن فاجره ازدواج کرد؟ حضرت فرمود: بله، به شرط اینکه مانع شوی از گناه و نگهش بداری تا عده او تمام شود و رحم او از آب فجور و گناه پاک گردد و توبه کرده باشد. Hasan says - I asked Imam Sadiq (a), “Is marriage with a whore allowed?” Imam responded: “Yes, on the condition that you become a barrier, that sin is prevented and you wait in order to make sure she completes her iddah and you make sure she is saved from boiling water and her sin is absolved and she has repented.”
31 _ و عن محمد بن مسلم، عن أبی جعفر محتد بن علی علیه السلام قال: من شهر بالزنا أو اقیم علیه حد فلا تزوجه.
محمد بن مسلم از امام باقر علیه السلام روایت می کند که: حضرت از ازدواج با کسی که شهرت به زنا داشته باشد یا بر او حدی جاری شده باشد نهی فرمودند.Muhammad b. Muslim narrates from Imam Baqir (a) that the Imam forbid marriage with ladies who are known for being promiscusous.
32 _ و عن أبان بن تغلب قال: قلت لابی. عبد الله علیه السلام: الرجل یتزوج متعة إلی شهر فهل یجون أن یزیدها فی أجرها ویزداد فی الایام قبل أن یقضی أیامه؟ فقال: لا یجوز شرطان فی شرط، قلت: و کیف یصنع؟ قال: یتصدق علیها بما بقی من الایام ثم یستأنف شرطا جدیدا.
ابان بن تغلب می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: آیا با زنی که به عقد موقت با او ازدواج کرده شده، می شود اجرت او را زیاد کرده تا مدت متعه را زیاد کنیم؟ حضرت فرمود: نمی شود دو شرط در یک شرط و همین طور دو عقد در یک عقد نمی شود. عرض کردم: پس چه باید کرد؟ حضرت فرمود: مدت عقد او را ببخش، نامحرم می شود و شرط را دوباره ببند مقصود از شرط در اینجا عقد است؛ یعنی او را دوباره عقد کنAban b. Taghlab says - I asked Imam Sadiq (a), “Regarding a mutah woman, is it allowed to increase her wage if we want to increase time with her?” Imam responded: “It is impossible to intermix two conditions like this in a contract.” I asked the Imam, “So what must be done?” Imam responded: “Wait for the time to end and then marry her again.”
33 _ و عن عمر بن حنظلة، عن أبی عبد الله علیه السلام قال: أتزوج المرأة شهرا فترید منی المهر کاملا وأتخوف أن تخلفنی قال: احبس ما قدرت فان هی أخلفتک فخذ منها بقدر ما تخلفک.
عمر بن حنظله می گوید: از امام صادق سوال کردم: زنی را که مدت یک ماه تزویج کردم و او تمام مهر را از من می خواهد و من می ترسم که اگر اجرت او را بدهم یک ماه پهلوی من نماند، حضرت فرمودند: مهر را نگه دار و همه مهر را به او نده. به اندازه ای که خلاف قرارداد کرد از او کم بگذار. [این در عقد دائم به گونه دیگری است. زن تمام مهر را در حین عقد مالک می شود]Umar b. Hanzila says - I asked Imam Sadiq (a), “If I decide to do mutah with a woman for a month, but I fear that if I give her all of the payment upfront, then she might leave early, what should I do?” Imam responded: “Keep the money somewhere safe and do not give it all upfront, save it for later.” (Unlike the permanent marriage wherein the woman becomes the owner during the contract.)
34 _ عن سماعة، عن أبی عبد الله علیه السلام قال: قلت له: رجل إلی أن قال: إنک لا تدخل فرجک فی فرجی وتلذذ بما شئت، قال: لیس له منها إلا ما شرط.
سماعه می گوید که فردی از امام صادق علیه السلام مسائلی را سوال کرد تا اینکه گفت: اگر در عقد موقت، زن شرط کند که هر لذتی که می خواهی از من ببر ولی فرج خود را در فرج من نکن، آیا این شرط درست است؟ امام فرمود: حق مرد نیست. مگر آنچه که شرط شده است و باید شرطی که شده مراعات شود [و اگر بعد از عقد زن رضایت داد، عیبی ندارد، می تواند دخول کند.]Samaa says - a man asked Imam Sadiq (a) about a matter until which he responded, “If during mutah a woman were to stipulate ‘take any pleasure you want from me, but do not insert your genitalia enter my genitalia,’ is this allowed?” Imam responded: ‘It is not the right of the man, the man must follow the conditions of the contract.” (If afterwards, the woman shows that she wants it then there is no problem entering her.)
35 _ و عن عیسی بن یزید قال: کتبت إلی أبی جعفر علیه السلام فی رجل تکون فی مزله امرأة تخدمه فیکره النظر إلیها فیتمتع بها و الشرط أن لا یفتضها؟ فکتب لا بأس بالشرط إذا کانت متعة.
عیسی بن یزید می گوید: به امام باقر علیه السلام نوشتم که زنی در منزل مردی خدمت می کند، مرد دوست ندارد به نامحرم نگاه کند و لذا از او تقاضا کرد که به عقد موقت او دربیاید و زن به شرطی که با او همخوابه نشود قبول می کند. آیا اینگونه شرط درست است؟ حضرت در جواب او نوشتند: عیبی ندارد، شرط درست است؛ زیرا صیغه عقد، ازدواج موقت است. [این شرط در عقد دائم جایز نیست و بنا به نظر برخی فقها چون خلاف مقتضای عقد است باعث بطلان عقد است. ولی اگر قائل شویم خلاف مقتضای عقد نیست. در این صورت شرط باطل ولی عقد صحیح است.]Isa b. Yazid says - I wrote to Imam Baqir (a) that a woman was at the service of a man, the man did not like gazing upon the non-mahram and thus he demanded to come out from the mutah contract and she agrees on the stipulation that they do not sleep together. Is this type of condition allowable? Imam responded by mail: “There is no problem because mutah is temporary marriage.” (This condition is not allowed in permanent marriage according to some scholars because it is a voider of the wedding contract. However, if one believves that it is not a voider of the wedding contract, then it does not void the wedding contract. According to this opinion, the stipulation is batil but the marriage is valid.)
36 _ و عن ابن أبی عمیر، عن بعض أصحابه، عن أبی عبد الله علیه السلام قال: لا بأس أن یتمتع با لمرأة علی حکمه ولکن لابد أن یعطیها شیأ، لانه إن حدث بها حدث لم یکن له میراث.
ابن ابی عمیر می گوید: امام صادق علیه السلام فرمودند: عیبی ندارد زنی را که عقد موقت شده تمام مهر به او داده نشود و به عهده و ذمه گرفته شود؛ ولی به اندازه مدتی که در کنار او بوده مهر زن را بدهد، زیرا اگر بمیرد زن از او ارث نمی بررد. [و حق او ضایع می شود، برخلاف عقد دائم که ارث می برد]Ibn Abu Umayr says, Imam Sadiq (a) said: “There is no problem in not giving all of the payment of the mutah woman, it is okay for the mahr to be given as a promised future due. However, over the duration of time spent with her, the due must be payed, because if the man dies then the woman does not receive an inheritance. (And her right is infringed upon, it is the opposite of permanent marriage wherein the wife receives an inheritance.)
37 _ و عن أبان بن تغلب، عن أبی عبد الله علیه السلام فی المرأة الحسناء تری فی الطریق ولا یعرف أن تکون ذات بعل أو عاهرة فقال: لیس هذا علیک، إنما علیک أن تصدقها فی نفسها.
ابان بن تغلب از امام صادق عليه السلام سؤال مي كند: اگر زن زيبايي در راه ديده شود كه راضي به ازدواج موقت باشد؛ ولي معلوم نيست. شوهر دارد يا نه، چه بايد كرد؟ حضرت فرمود: لازم نيست تحقيق كني، حرف او كه مي گويد شوهر ندارم براي تو كافي است. [مصلحتي كه در تحقيق نكردن است بيشتر از تحقيق كردن است. و به نظر مي آيد در اينجا به جهت حفظ آبروي زن اجازه تحقيق نداشته باشيم]Aban b. Taghlib asked Imam Sadiq (a), “If a woman is seen on the street who seems to be happy to do mutah, but it is unclear whether or not she is married. What should be done?” Imam responded: “Research is unnecessary, the woman saying that she is single is sufficient.”
38 _ و عن جعفر بن محمد بن عبيد الاشعري، عن أبيه قال: سألت أبا الحسن عليه السلام عن تزويج المتعة وقلت: أتمها بأن لها زوجا، يحل لي الدخول بها؟ قال عليه السلام: أرأيتك إن سألتها البينة علي أن ليس لها زوج تقدر علي ذلك.
محمد اشعري مي گويد: از امام كاظم عليه السلام سؤال كردم: از ازدواج موقت با زني را كه متهم است شوهر دارد، آيا مي شود با او همخوابه شد؟ حضرت فرمودند: آيا تحقيق كني كه شوهر ندارد؟! [يعني اگر مي شود بكن و گرنه لازم نيست]Muhammad Ashari says, I asked Imam Kazim (a) about mutah with a woman accused of having a husband. I asked, “Is it allowed to sleep with such a woman?” Imam responded: “Would you research if she was single?” (Meaning, if possible then research it, but if not then don’t.)
39 _ و عن سهل بن زياد، عن محمد بن الحسن بن شمون قال: كتب أبو الحسن عليه السلام إلي بعض مواليه: لا تلحوا في المتعة إنما عليكم إقامة السنة ولا تشتغلوا بها عن فرشكم وحلائلكم فيكفرن ويدعين علي الامرين لكم بذلك ويلعنونا.
محمد بن شمعون گفت: امام كاظم عليه السلام به بعضي از يارانش نوشتند: زيادهروي در متعه نكنيد و براي برپايي سنت پيامبر صلي الله عليه و آله عمل كنيد و آن كار شما را از همسران خود باز ندارد كه باعث عصباني شدن آنها گردد و آنها در اثر عصبانيت حق را انكار كنند و بر ما كه شما را بر آن كار داشته ايم نفرين كرده و لعنت بفرستند. [و باعث كفر و ارتداد آنها گرديد]Muhammad b. Shamun said - Imam Kazim (a) wrote to some of his companions: “Do commit excess in mutah, do it with the intention of following the sunnah of the Prophet (s). Mutah should not cause your wives to become upset, for if their anger causes the denial of a right (mutah), an act sanctioned by us, then it could cause them to indirectly curse and badmouth us. (Causing their kufr and apostasy.)
40 _ و عن علي بن يقطين، عن أبي الحسن عليه السلام في المتعة قال: وما أنت وذاك قد أغني الله عنها، قلت: إنما أردت أن أعلمها قال: هي في كتاب علي عليه السلام.
علي بن يقطين مي گويد: از امام كاظم عليه السلام از متعه سوال كردم، حضرت فرمود: تو را با اين كارها چه كار، خدا تو را از آن بي نياز كرده است. عرض كردم: مي خواهم بدانم كه آيا حلال است يا نه؟ حضرت فرمود: بله در كتاب علي عليه السلام اين عمل حلال است. [علت اينكه امام او را از اين كار بازداشتند موقعيت خطير او بود؛ زيرا او وزير هارون الرشيد بود و هارون او را از خود مي دانست و او براي خدمت به خلق خدا به دربار هارون رفته و سخت تقيه مي كرد و شيعه بودن خود را مخفي مي داشت]Ali b. Yaqtin says - I asked Imam Kazim (a) about mutah, Imam responded: “Why do you want to do mutah? You are needless of it.” I responded, “I want to know if it is halal or not.” Imam said: “Yes, in the book of Ali (a) this act is halal.” (The Imam dissuaded him from mutah because he was in a dangerous location. He was the minister of Harun al-Rashid in order to help the people of Allah. He was forced to do strict taqiyya and hide his Shia beliefs since Harun considered Ali b. Yaqtin as one of his own.)
41 _ و عن الفضل أنه سمع أبا عبد الله عليه السلام يقول في المتعة ونحوها: أما يستحي أحدكم أن يري في موضع العورة فيدخل بذلك علي صالح إخوانه وأصحابه.
فضل مي گويد: شنيدم از امام صادق عليه السلام درباره متعه و امثال آن كارها، كه فرمود: اگر فردي از شما را در محل عورت و جاي زشت ديده شود خجالت نمي كشد؟ و حياء نميكند؟ و بعد از آن چگونه مي تواند به صورت برادران صالح خود نگاه كند؟ [مقصود حضرت اين است كه دنبال متعه و امثال اين گونه كارها نرويد كه باعث رسوايي شما شود]Fadl says - I heard from Imam Sadiq (a) about mutah in which he (a) said: “If a man from amongst you is seen in an obscene inappropriate location, is that not a cause for embarrassment and shame? After that, how could one look upon a righteous brother?” (The point being that one should not chase after mutah if it causes one to be in a scandal.)
42 _ و عن سهل بن زياد، عن عدة من أصحابنا أن أبا عبد الله عليه السلام قال لاصحابه: هبوا لي المتعة في الحرمين وذلك أنكم تكثرون الدخول علي فلا آمن من أن تؤخذوا فيقال: هؤلاء من أصحاب جعفر عليه السلام. قال جماعة من أصحابنا رضي الله عنهم: العلة في نهي أبي عبد الله عليه السلام عنها في الحرمين أن أبان بن تغلب كان أحد رجال أبي عبد الله عليه السلام والمروي عنهم فتزوج امرأة بمكة وكان كثير المال فخدعته المرأة حتي أدخلته صندوقا لها، ثم بعثت إلي الحمالين فحملوه إلي باب الصفا ثم قالوا: يا أبان هذا باب الصفا وإنا نريد أن ننادي عليك هذا أبان بن تغلب أراد أن يفجر بامرأة. فافتدي نفسه بعشرة آلاف درهم فبلغ ذلك أبا عبد الله عليه السلام فقال لهم: وهبوها لي في الحرمين.
سهل بن زياد مي گويد: از چند نفر از اصحاب اما صادق عليه السلام شنيدم كه حضرت به اصحاب خود فرمودند: شما از متعه كردن در مكه و مدينه، به خاطر من چشم پوشي كنيد؛ زيرا شما با من در رفت و آمد هستيد. مي ترسم شما را بگيرند و اتهام زنا بزنند و بعد بگويند اين يكي از اصحاب و پيروان امام جعفر صادق مي باشد.
علت نهي امام صادق عليه السلام از ازدواج موقت در مكه و مدينه، حادثه اي بود كه براي ابان بن تغلب كه يكي از راويان حديث و اصحاب امام صادق عليه السلام بود كه در مكه پيش آمده بود.
در مكه زني بود ثروتمند كه هر وقت ابان به مكه مي رفت او را متعه مي كرد. اختلاف بين آنها پيدا شد و زن براي اذيت و گرفتن مال زيادتر، نقشه اي كشيده او را در صندوقي كرد، چند حمال آورده صندوق را به درب مسجد بردند. زن از بيرون صندوق به ابان گفت: اينجا در بزرگ مسجد، صفا است تو را آورده ام اينجا، مي خواهم فرياد بزنم و بگويم كه اين ابان است كه به منزل من آمده مي خواست با من زنا كند و آبروي تو را ببرم. ابان از داخل صندوق به او گفت من ده هزار درهم [كه پولي زياد بود] به تو مي دهم، اين كار را نكن، زن پول را گرفته ابان را آزاد كرد.اين خبر به امام صادق عليه السلام رسيد و لذا حضرت به اصحاب فرمود: به خاطر من اين كار را در مكه و مدينه نكنيد.
Sahl b. Ziyad says - I have heard from some of the companions of Imam Sadiq (a) in which the Imam said: “Do not let me see that you guys are doing mutah in Mecca and Madina, since you all have a coming and going presence with me. I am scared that one of you will be arrested and charged with fornication and then people will say that ‘this was the companion of Imam Jafar al-Sadiq.’”
This is not a prohibition of mutah in Mecca and Madina by Imam Sadiq (a), the reason for Aban b. Taghlib, a noble companion and hadith-narrator of the Imam, was that a woman in Mecca was known for doing mutah with Aban whenever he entered the city. A dispute occurred between the two and the woman, in order to steal wealth from Aban, schemed against Aban and was able to lock him inside a chest. Some carriers came and took the chest to the entrance of the mosque. The lady whispered to Aban from outside the chest, “Here we are at the grand mosque, we have brought you here. I want to scream ‘here is Aban, the man who came to my house and wanted to fornicate with me’ so that I may ruin your reputation.” Aban from inside the chest replied, “I will give you ten thousand dirhams if you do not do this.” The woman accepted and freed him.
This story reached the Imam and thus he informed his companions not to perform mutah in Mecca and Madina.
43 _ و روي أصحابنا، عن غير واحد، عن أبي عبد الله عليه السلام أنه قال لاسماعيل الجعفي وعمار الساباطي: حرمت عليكما المتعة من قبلي ما دمتما تدخلان علي وذلك لاني أخاف تؤخذا فتضربا وتشهرا فيقال: هؤلاء أصحاب جعفر.
اين حديث را چند نفر از راويان از امام صادق عليه السلام نقل كرده اند كه: امام به اسماعيل جعفي و به عمار ساباطي فرمودند: بر هر دو نفر شما تا وقتي با من رفت و آمد داريد ازدواج موقت حرام است و اين حرمت از آن جهت است كه مي ترسم شما را بگيرند و به عنوان حد زنا، شلاق بزنند و شما را مشهور به زنا كنند و بعد بگويند اين افراد از ياران جعفر بن محمد هستند.Multiple companions of Imam Sadiq (a) narrated this - the Imam told Ismail Jufi and Amar Sabati: “For as long as you two have coming and going with me, mutah is haram, and this is because I am scared that you will be arrested and punished on account of fornication. You will be lashed and you will be associated with fornication. Then the people will say that these fornicators are the companions of Jafar b. Muhammad.”
https://web.archive.org/web/20190523003116/http://wikifeqh.ir/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%87_(%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D9%81%DB%8C%D8%AF)
http://ar.lib.eshia.ir/10096/1/5 
3 Replies
4685 Views
January 09, 2015, 10:22:48 PM